Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc thuộc thế hệ đầu tiên của nền điện ảnh cách mạng Việt Nam, góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho điện ảnh nước nhà ngày nay. Ông ghi dấu ấn ở cả hai lĩnh vực phim tài liệu và phim truyện điện ảnh. Năm 1959, ở tuổi 25, với bộ phim tài liệu Nước về Bắc Hưng Hải, ông đã đoạt Giải Vàng tại Liên hoan phim Mát-xcơ-va năm 1959. Bộ phim này là tác phẩm đầu tiên của ngành nghệ thuật Việt Nam được tặng giải Vàng tại Liên hoan nghệ thuật mang tính quốc tế. Những thước phim tài liệu khác của ông cũng gắn liền với nhiều thế hệ khán giả Việt Nam như Nguyễn Ái Quốc đến với Lê Nin, Đường về Tổ Quốc, Hồ Chí Minh – chân dung một con người…
 |
NSND Bùi Đình Hạc còn là đạo diễn của nhiều phim truyện mang tính cột mốc của điện ảnh Việt Nam như phim truyện Nguyễn Văn Trỗi (1966), Đường về quê mẹ (1971), Hoa thiên lý (1973), Hà Nội 12 ngày đêm (2002)…
Bên cạnh các hoạt động nghệ thuật, ông đảm nhận một số chức vụ quan trọng như giữ chức Giám đốc Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương, Cục trưởng Cục Điện ảnh Việt Nam, Phó Tổng thư ký Hội Điện ảnh Việt Nam khóa 1, cùng nhiều lần đảm nhận vai trò giám khảo tại các kỳ Liên hoan phim trong và ngoài nước.
Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc đã gặt hái 3 giải nhất, 1 giải nhì tại nhiều Liên hoan phim quốc tế; 7 giải thưởng Bông sen Vàng, 1 giải thưởng Bông sen Bạc tại các Liên hoan Phim Việt Nam.
Với những thành tựu đặc biệt xuất sắc trong lĩnh vực sáng tác điện ảnh, năm 1984 ông đã được nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (đợt 1), năm 2007 ông đã được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật cho 7 tác phẩm điện ảnh đặc sắc của mình.
Ông đã ra đi thanh thản qua một thời gian dài đấu tranh với bệnh tật. Sự ra đi của ông đã để lại niềm tiếc thương, yêu mến của người thân cũng như những đồng nghiệp.
Dưới đây là những chia sẻ của các nghệ sĩ điện ảnh mà TGĐA đã kịp ghi lại khi nhớ về những kỷ niệm từng có thời gian làm việc, tiếp xúc với Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc.
NSƯT Chiều Xuân
NSƯT Chiều Xuân cho biết, khi mời chị vào vai Ngân Hà trong phim Hà Nội 12 ngày đêm, Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc nói rằng vì chị sở hữu gương mặt của người con gái Hà Nội và khả năng diễn xuất tốt, rất hợp vai diễn này.
NSƯT Chiều Xuân khẳng định dù chị và con trai Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc (đạo diễn Bùi Trung Hải) là bạn khá thân nhưng không phải vì vậy mà chị được mời vào phim này.
“Trước khi phim bấm máy khoảng 6 tháng, bác Hạc (Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc – PV) có nhắn nhủ tôi là “sắp tới bác có làm phim về Hà Nội, cháu chuẩn bị tinh thần, ngoại hình nhé”. Trong phim, tôi có đóng với anh Trung Anh, Quốc Tuấn, Mai Thu Huyền…
 |
| NSƯT Chiều Xuân |
Phim được quay ở Hà Đông. Khi đó, bối cảnh được chọn bị đập phá để người dân xây nhà nên đoàn phim phải đợi đến gần 1 năm trời mới quay được. Bệnh viện Bạch Mai cũng đang sửa chữa nên chúng tôi phải tranh thủ quay để lấy cảnh đổ vỡ trong phim”, NSƯT Chiều Xuân kể lại.
Nữ nghệ sĩ cho biết thêm, Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc là người có tính cách ấm áp, nhân hậu và có chuyên môn cao. Ông làm việc với Chiều Xuân trên tư cách một nhà làm phim đồng thời cũng là một người bác, người cha nên chị thấy vừa kỷ luật, vừa gần gũi.
Nữ nghệ sĩ cho hay, làm phim nửa tài liệu nửa lịch sử rất khó, nhưng tác phẩm đã được Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc thực hiện trung thực mà vẫn hoành tráng, khiến cho khán giả xúc động.
NSND Trung Anh
Ấn tượng của NSND Trung Anh về Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc là một người làm phim rất chuyên nghiệp. Ngoài đời, vị đạo diễn lớn tuổi là một người hiền lành, luôn quan tâm đến mọi người.
“Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc làm phim nhựa rất chỉn chu, ông để ý đến từng lời thoại của nhân vật trong phim”, NSND Trung Anh – người có một vai diễn trong Hà Nội 12 ngày đêm cho hay.
 |
| NSND Trung Anh |
Đạo diễn, NSƯT Bùi Trung Hải
Là con trai của NSND Bùi Đình Hạc, tôi có hạnh phúc được trực tiếp làm việc, cộng tác với ông trong một khoảng thời gian dài khi làm phim Hà Nội 12 ngày đêm. Đó thực sự là một khoảng thời gian làm phim đầy khó khăn, thử thách, nhưng cũng đầy hứng khởi, và cũng là dịp để tôi hiểu ông rõ hơn và học tập được rất nhiều từ ông cả trong nghệ thuật làm phim cũng như trong cuộc sống.
Trước hết, đối với tôi, đạo diễn Bùi Đình Hạc là một con người rất hiền, nhân ái, thông tuệ, trung thực và luôn bình tĩnh, nhưng quyết liệt tìm mọi cách vượt qua khó khăn để đạt được sự hoàn thiện cao nhất cho tác phẩm điện ảnh mà mình thực hiện. Đối với ông, mỗi tác phẩm điện ảnh như một phần của trái tim ông. Khi làm phim, quan niệm của ông rõ ràng, ông luôn thể hiện một cách trung thực nhất, với những thủ pháp điện ảnh đầy sáng tạo, về tình cảm, suy nghĩ của thế hệ ông, một thế hệ được phát triển trong một giai đoạn hào hùng, đầy biến cố của dân tộc Việt Nam.
Ông là một người rất yêu thích, ủng hộ cái mới trong nghệ thuật. Trong sự nghiệp của mình, trong từng bộ phim, ông luôn tìm đến những cách thể hiện mới, khác với những bộ phim mà ông đã từng làm. Phim Hồ Chí Minh – Chân dung một con người là một quan niệm hoàn toàn mới về xây dựng hình tượng lãnh tụ, là một cách làm phim đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa thủ pháp đi sâu vào tâm lý của nhân vật trong điện ảnh phim truyện kết hợp với thủ pháp hiện thực của phim tài liệu. Cách làm này đã gây tác động đồng cảm rất mạnh mẽ đối với người xem. Hiểu biết về điện ảnh của ông rất đa dạng, không chỉ biết rõ về điện ảnh châu Âu, ông cũng biết nhiều về nền điện ảnh Mỹ, tuy không hoàn toàn ưa thích lối làm phim đôi khi lạm dụng quá nhiều kỹ xảo của họ, nhưng ông có cùng chung quan điểm là điện ảnh phải có tính đại chúng. Vì vậy những phim của ông làm đều có sức cuốn hút rất mạnh mẽ đối với công chúng. Đối với những nhà làm phim thế hệ sau, ông bao giờ cũng tinh tường nhìn ra những phương pháp, quan điểm làm phim mới của họ và luôn ủng hộ họ trong việc thể hiện những quan niệm, cách nhìn mới đó. Nhiều người làm phim trẻ đã từng tìm đến để nhờ ông góp ý cho những bộ phim của mình kể cả khi ông đã về hưu. Và ông đã rất nhiệt tình giúp đỡ, khơi dậy, khuyến khích, ủng hộ họ đi theo những tìm tòi, đổi mới của mình. Ông cũng đã từng giúp đạo diễn Trần Anh Hùng nhiều khi anh quay những bộ phim của mình ở Việt Nam. Anh Trần Anh Hùng cũng rất quý ông. Khi ông quay bộ phim Hà Nội 12 ngày đêm, anh Hùng cùng vợ đã đến thăm ông ở bối cảnh trận địa pháo trên nóc nhà quán cà phê Nhân…
Đối với tôi ông là người cha, nhưng cũng là một con người, một nghệ sĩ đầy lòng nhân ái, hết sức trung thực, đầy tài năng, đầy tâm huyết, sáng tạo không mệt mỏi… để mình học tập.
 |
| Đạo diễn NSND Bùi Đình Hạc và con trai – Đạo diễn NSƯT Bùi Trung Hải (áo sáng màu, cạnh máy quay) |
Nghệ sĩ Vĩnh Xương
Nghệ sĩ Vĩnh Xương vào vai Đức trong phim Hà Nội 12 ngày đêm. “Khi đó, tôi còn rất trẻ, được làm một bộ phim có ý nghĩa như vậy thì rất hạnh phúc. Mới đầu, tôi cứ nghĩ bác rất khó tính nhưng không phải vậy, bác rất nhẹ nhàng, đơn giản và dung dị. Tôi mới thấy giá trị của một người làm nghệ thuật nằm ở cốt cách, tinh thần của họ. Tôi vẫn luôn nghĩ, phim Hà Nội 12 ngày đêm mình mới đóng hôm qua thôi, chứ không phải 20 năm rồi. Khi nhận được tin bác qua đời, tôi buồn và tiếc thương”, nghệ sĩ Vĩnh Xương xúc động chia sẻ.
 |
| Nghệ sĩ Vĩnh Xương |
NSƯT – Đạo diễn Trịnh Quang Tùng (Hãng phim Tài liệu khoa học Trung ương)
Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc nguyên là giám đốc Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương, ông là tác giả của nhiều bộ phim nổi tiếng và có giá trị tư tưởng nhân văn cao đẹp, tác động mạnh mẽ đến đời sống xã hội.
Những bộ phim của ông đã giành nhiều giải thưởng cao tại các Liên hoan phim trong nước và quốc tế. Tuy ông không còn nữa nhưng những gì ông để lại theo tôi đó là di sản văn hóa quý giá cho dân tộc Việt Nam. Cá nhân tôi luôn giữ trong mình một tình cảm thiêng liêng, kính trọng với đạo diễn NSND Bùi Đình Hạc, ông là nguồn cảm hứng, là động lực để tôi cố gắng từng ngày trong mỗi công việc của mình.
Tại Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương thì hình ảnh của ông được đặt trang trọng trong phòng truyền thống để nhắc nhở chúng tôi hướng về nguồn cội và tri ân các thế hệ lãnh đạo, nghệ sỹ đã xây dựng nên ngôi nhà Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương.
 |
| NSƯT – Đạo diễn Trịnh Quang Tùng |
NSƯT – Đạo diễn Đỗ Duy Hùng (Hãng phim Tài liệu khoa học Trung ương)
Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc là đạo diễn cực kỳ nghiêm túc và sáng tạo trong lao động nghệ thuật. Tôi đặc biệt ấn tượng bởi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ, chịu khó tìm tòi và sáng tạo của ông. Làm phim tư liệu lịch sử rất khó, để lựa chọn những thước phim ưng ý, ông Hạc đã từng ngồi trong những căn phòng nóng nực xem phim hết ngày này qua ngày khác, để tìm kiếm những hình ảnh quý giá cho bộ phim. Đặc biệt, lần sang Liên Xô tìm tư liệu, ông từng ngồi hàng tháng trời để xem những thước phim tư liệu và chắt lọc những hình ảnh quý giá về Bác Hồ trong thời gian hoạt động ở nước ngoài, ở Quốc tế cộng sản… từ những thước phim đó, ông đã sáng tạo nên những bộ phim tư liệu quý giá về Bác Hồ…
Để sản xuất một bộ phim, cần có một êkíp đông đảo từ quay phim, dựng phim, làm tư liệu, viết lời bình… Và ông Hạc đã rất giỏi trong việc tập hợp, phân công, động viên mọi người cùng chung tay góp sức để bộ phim hoàn thành tốt nhất.
Với tôi, Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc vừa là người đồng nghiệp, là người anh và người thầy lớn trong cuộc đời mà tôi vô cùng kính trọng, nể phục. Tôi biết ơn Đạo diễn – NSND Bùi Đình Hạc, bởi chính ông đã dẫn dắt tôi đến với nghề đạo diễn. Khi còn làm cùng ông, tôi mới chỉ là quay phim. Chính những ngày tháng làm việc cùng ông đã giúp tôi học hỏi được rất nhiều trong nghề đạo diễn của mình sau này.
 |
| NSƯT – Đạo diễn Đỗ Duy Hùng |
