Để dừng phương tiện giao thông, cảnh sát nhiều nước thường đuổi theo sau và phát mệnh lệnh qua loa phóng thanh, thay vì chặn phía trước, nhằm đảm bảo an toàn.
Dừng xe kiểm tra là một trong những chức năng quan trọng của cảnh sát nhằm đảm bảo an toàn giao thông cũng như phát hiện tội phạm. Do tính chất nguy hiểm của hoạt động này, cảnh sát các nước có những quy định riêng về phạm vi áp dụng hay cách thức dừng phương tiện đang tham gia giao thông.
Tại Mỹ, cảnh sát không được phép dừng xe nếu không thể chứng minh rằng họ có những nghi ngờ hợp lý cho quyết định đó. Những nghi ngờ này phải dựa trên thông tin cho thấy người bị dừng xe có thể có hành vi bất hợp pháp hoặc phạm luật.
Cảnh sát điều khiển xe máy chuyên dụng dừng một phương tiện trên đường ở Santa Rosa, California, Mỹ, hồi năm 2019. Ảnh: AP.
Việc dừng xe được thực hiện theo quy trình mang tên “yêu cầu tấp vào lề”. Cảnh sát Mỹ thường tuần tra trên xe đặc chủng gắn còi hụ, loa phóng thanh và đèn chớp. Khi phát hiện phương tiện có hành vi vi phạm, cảnh sát sẽ lái xe bám theo, bật còi họ và đèn chớp để thu hút chú ý của người điều khiển và báo hiệu rằng họ phải tấp vào lề, dừng lại.
Cảnh sát cũng phát mệnh lệnh qua loa phóng thanh gắn trên xe để yêu cầu người vi phạm dừng lại, thay vì vượt lên chặn đầu. Nếu lái xe không tuân thủ các mệnh lệnh này, cảnh sát có quyền nghi ngờ rằng người đó đang tìm cách bỏ chạy và có biện pháp quyết liệt hơn.
Khi lái xe có hành vi bỏ chạy, cảnh sát có lý do chính đáng tin rằng tài xế hoặc hành khách trên xe bị nghi phạm tội nghiêm trọng và sẽ tìm cách vượt lên chặn đầu xe, buộc tài xế dừng lại.
Trong trường hợp lái xe cố tình không chấp hành yêu cầu dừng lại, cảnh sát truy đuổi sẽ áp dụng quy trình vô hiệu hóa chính xác (PIT) để chặn xe, đồng thời đảm bảo an toàn cho bản thân.
Các sĩ quan được đào tạo về PIT sẽ điều khiển xe tuần tra sao cho thanh cản bên phải hoặc bên trái xe họ ngang với phần bánh sau của xe bỏ chạy, rồi đánh lái khiến xe mục tiêu bị quay ngang, mất kiểm soát và phải dừng lại.
Cách khác để buộc phương tiện bỏ chạy phải dừng lại là rải bẫy đinh làm nổ bánh xe, phương thức được thực hiện từ những năm 1990. Tuy nhiên, cách làm này đôi khi khiến tình huống vượt ngoài tầm kiểm soát, có thể khiến các phương tiện giao thông khác vướng vào bẫy đinh, gây mất an toàn.
Cảnh sát Mỹ còn áp dụng một công cụ công nghệ cao phục vụ việc truy đuổi có tên StarChase. Xe tuần tra được trang bị StarChase có một bệ phóng được lắp ở phía trước. Khi được kích hoạt, bệ phóng này sẽ bắn thiết bị theo dõi GPS dính vào phương tiện khả nghi. Thiết bị theo dõi bám vào thân xe sẽ truyền dữ liệu về vị trí và hướng di chuyển của xe, giúp các sĩ quan theo dõi và xác định vị trí dừng xe trong điều kiện chiến thuật có lợi nhất.
Khi xe nghi phạm dừng lại, cảnh sát sẽ cố gắng đảm bảo an toàn cho chính họ bằng cách đưa ra những mệnh lệnh để tài xế thi hành, nhằm duy trì quyền kiểm soát tuyệt đối.
Các cảnh sát sẽ rút súng, tránh xa phương tiện bị tình nghi, đồng thời đợi các sĩ quan chi viện đến tham gia cùng, trước khi tiếp cận phương tiện vi phạm. Họ hướng dẫn người lái xe tắt động cơ, rút chìa khóa khỏi ổ và đôi khi ném chúng ra ngoài cửa sổ, rồi yêu cầu những người ngồi bên trong lần lượt ra khỏi xe, tay đặt tay lên trên hoặc sau đầu, đi lùi lại một khoảng, sau đó nằm thẳng trên mặt đất. Tiếp theo, các sĩ quan mới tiếp cận, còng tay, khám xét rồi đưa nghi phạm vào trong xe tuần tra.
Các sĩ quan cũng thường khám xét cả phương tiện bị chặn để tìm vũ khí và những bằng chứng khác theo quy trình tiêu chuẩn.
Tại Nhật, cảnh sát sẽ bật đèn báo hiệu khi đang tuần tra và tắt khi không làm nhiệm vụ. Tương tự ở Mỹ, nếu muốn yêu cầu một phương tiện trên đường dừng lại, các sĩ quan sẽ bật đèn chớp trên xe tuần tra và phát mệnh lệnh qua loa phóng thanh.
Lý do phổ biến nhất khiến các phương tiện ở Nhật bị yêu cầu tấp vào lề là do lái xe quá tốc độ. Trong một số trường hợp, để dừng phương tiện, cảnh sát sẽ trao đổi để thiết lập rào chắn và camera phía trước quãng đường xe mục tiêu di chuyển.
Cảnh sát Nhật cũng lập các tổ kiểm tra nồng độ cồn. Tài xế có hành vi sử dụng điện thoại trong khi lái xe cũng sẽ bị yêu cầu dừng lại.
Tại Anh, cảnh sát có quyền chặn bất cứ ai trên đường khi muốn kiểm tra thông tin cá nhân, giấy phép lái xe, đăng ký xe hay bảo hiểm. Nếu không mang theo những giấy tờ này bên mình, người điều khiển xe có thể mang chúng đến đồn cảnh sát địa phương trong thời gian tối đa một tuần.
Trong hầu hết trường hợp, nếu xe tuần tra cảnh sát muốn dừng một phương tiện trên đường, họ sẽ bám theo mục tiêu, bật đèn chớp màu xanh và có thể cả còi hụ. Họ sau đó sẽ ra hiệu để yêu cầu chủ phương tiện tấp vào lề.
Cảnh sát Nhật Bản ra hiệu lệnh dừng xe tại một trạm kiểm tra ở thành phố Onomichi, tỉnh Hiroshima, tháng 4/2018. Ảnh: Kyodo News.
Thông thường, khi phát lệnh dừng xe, cảnh sát sẽ không buộc tài xế phải phanh gấp để dừng lại ngay lập tức. Họ sẽ đảm bảo có một nơi an toàn gần đó để tài xế giảm tốc độ và dừng lại.
Nếu đang lái xe ở gần một khúc cua hoặc leo dốc, tài xế có thể tiếp tục đi tiếp cho đến khi tìm được một địa điểm tốt hơn để dừng xe. Trong trường hợp này, tài xế cần báo hiệu cho các sĩ quan rằng họ đang cố gắng làm theo yêu cầu, nhằm tránh khiến cảnh sát hiểu nhầm rằng họ muốn bỏ chạy.
Cảnh sát có quyền xử phạt tại chỗ nếu người điều khiển xe vi phạm lỗi nhẹ, hay yêu cầu kiểm tra nồng độ cồn. Trong những tình huống nghiêm trọng hơn, chủ xe cũng có thể bị tịch thu phương tiện nếu cảnh sát nghi ngờ họ lái xe không có bảo hiểm hay đăng ký xe.
Vũ Hoàng (Theo Japan-talk, gov.uk, Cornell Law School)
